NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
55 - (1008) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا أبو
أسامة عن شعبة،
عن سعيد بن
أبي بردة، عن
أبيه، عن جده،
عن النبي صلى
الله عليه
وسلم ؛ قال:
"على
كل مسلم صدقة"
قيل: أرأيت إن
لم يجد ؟ قال: "يعتمل
بيديه فينفع
نفسه ويتصدق"
قال قيل: أرأيت
إن لم يستطع ؟
قال: "يعين ذا
الحاجة
الملهوف" قال
قيل له: أرأيت
إن لم يستطع ؟
قال: "يأمر
بالمعروف أو
الخير" قال:
أرأيت إن لم
يفعل ؟ قال:
"يمسك عن الشر.
فإنها صدقة".
[ش
(أرأيت) أي
أخبرني ما حكم
من لم يجد من
لم يجد ما
يتصدق به.
(يعتمل)
الاعتمال
افتعال، من
العمل. (يعين
ذا الحاجة
الملهوف)
الملهوف عند
أهل اللغة
يطلق على
المتحسر وعلى
المضطر وعلى
المظلوم.
وقولهم: يا
لهف نفسي على
كذا - كلمة يتحسر
بها على ما
فات. ويقال:
لهف يلهف لهفا
أي حزن وتحسر.
وكذلك التلهف.
(يمسك عن الشر
فإنها صدقة)
معناه صدقة
على نفسه.
والمراد أنه
إذا أمسك عن
الشر لله
تعالى كان له
أجر على ذلك.
كما أن
للمتصدق
بالمال أجر].
{55}
Bize Ebû Bekir b. Ebî
Şeybe rivayet etti. (Dediki): Bize Ebû Usâme, Şu'be'den, o da Said b. Ebi
Bürde'den, o da babasından, o da dedesinden, o da Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
SelIem)'den naklen rivayet etti:
Her Müslümana sdaaka
vermek vacibdir.» buyurmuşlar.
(Bunun üzerine):
— «Ya bulamazsa, ne buyurursun?» diyenler
olmuş; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
—«İki eliyle çalışır da,
hem kendine fayda verir, hem de tesadduk eder.» buyurmuşlar. (Yine)
— «Ya buna gücü yetmezse ne buyurursun?»
demişler, Peygamber (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
— «Muztar kalan, İhtiyâç sahibine yardım
eder.» buyurmuşlar.
Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'e (tekrar):
— «Ya buna da gücü yetmezse ne buyurursun?» diyenler
olmuş. (Bu suale de):
— «İyiliği yahut hayırı emreder.» cevâbını
vermiş. (Soranlardan biri,
— «Şayet bunu yapmazsa ne buyurursun?» demiş.
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
— «Kötülük yapmaktan kendini tutar; çünkü bu da
bir sadakadır.» buyurmuşlar.
(1008) وحدثناه
محمد بن
المثنى. حدثنا
عبدالرحمن بن مهدي.
حدثنا شعبة،
بهذا الإسناد.
{…}
Bize, bu hadîsi
Muhammedü'bnü'l- Müsennâ dahî rivayet etti. (Dediki): Bize Abdurrahmân b. Mehdi
rivayet etti. (Dediki): Bize Şu'be bu isnâdla rivayette bulundu.
İzah:
Bu hadîsi Buhâri'
«Zekât» ve «Edeb» bahislerinde tahrîc etmiştir.
Ulemâdan bâzıları «Her
Müslümana sadaka vermek vacibdir.» cümlesini «Bit'te'kid müstehabdır.» mânâsına
almşılarsa da, Ayni «Ala» kelimesinin buna münâfii olduğunu söyliyerek İtirazda
bulunmuştur. Zîrâ «Alâ» kelimesi vücûb bildirir.
Kurtubl; «Hadisin zahiri
vücûb ifâde etmektedir. Lâkin Allah Teâlâ Hazretleri lütf-u kereminden bunu
hafifletmiş, gizli yapılan mendûb ibâdetlerle vücudu iskaat etmiştir.»
demiştir.
Ayni diyor ki: «Vücûbun
zahiri mânâsı bir kimsenin yiyeceğini kazanmaktan aciz kaldığını ve ölmek üzere
bulunduğunu gören Müslümana hamledilebilir. Zira böyle bir Müslümanın o âcize
sadaka vererek hayâtını kurtarması farz olur.»
Bu hadisde sadaka
mutlak olarak zikredilmişse de, bundan sonra gelen Ebû Hureyre hadisinde «Her
gün» diye kayıtlanmıştır.
Ashab-ı kiram,
sadakadan atıyye mânâsı anlamış olacaklar ki, «Buna gücü yetmiyen ne yapacak?»
diye sormuşlar. Resul-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) de sadakadan umûmi
bir mânâ kastettiğini; bu mânânın muztar kalan muhtaçla emr-ı bil maruf'a bile
şâmil olduğunu beyân buyurmuştur.
Melhûf: Muztar ve
mazlum mânâlarına gelir.
Görülüyor ki: îslâm
dinî hüsnüniyetle yapılan mübâh fiilleri bile ibâdet saymıştır. Kötülük
yapmaktan sakınmak dahî bir ibâdettir. Bunun ibâdet olması, kötülük yapacağı
kimseyi rahat ve emniyette bıraktığı içindir. Bu suretle adetâ o kimseye sadaka
vermiş gibi olur. Kötülüğü kendi nefsine yapmak isteyip de sonra vazgeçen
kimse, kendine sadaka vermiş gibi olur.